TeamQ logo
Artikel | Zelforganisatie

Als zelforganisatie niet vanzelf gaat

Zelforganisatie klinkt mooi, maar in de praktijk loopt het vaak anders. Teams willen wel, maar vallen terug in oude patronen of missen richting. In dit artikel lees je wat er vaak misgaat en hoe je teams toch in beweging krijgt – zonder het over te nemen.
Auteur: Thijs Rijnbergen

Wat je (nog) niet ziet, houdt je teams tegen

In veel organisaties is de keuze al gemaakt: we werken zelforganiserend. Er is over nagedacht, over gesproken, over getekend. Managementlagen zijn versimpeld of verdwenen. Rollen zijn beschreven. Teams hebben ruimte gekregen. De leiding is op afstand gezet. “We vertrouwen op de kracht van onze mensen,” staat er dan in een visiedocument. En dat vertrouwen is oprecht.

Maar dan blijkt het in de praktijk toch een stuk weerbarstiger dan gedacht.

Niet omdat mensen niet willen. Maar omdat iets schuurt. Iets stokt. Het loopt niet zoals gehoopt. Teams lopen vast in besluitvorming. Overleggen worden langer, niet korter. Medewerkers vinden he moeilijk om initiatief te nemen of weten niet precies waarop ze zelf mogen sturen. En managers voelen zich machteloos: ze willen niet sturen, maar worden wel steeds weer gevraagd om besluiten te nemen of knopen door te hakken.

Zelforganisatie is ingezet, maar nog niet ingedaald.

En dat is precies het moment waarop het zeer waardevol is om inzicht te creëren en het gesprek te faciliteren over: wat speelt er echt, waar is behoefte aan, en hoe maken we samen de volgende stap?

“Het systeem staat. Waarom werkt het niet?”

Wat wij vaak horen van HR-managers of programmaleiders zelforganisatie is iets als:

“We hebben het fundament gelegd, maar het blijft hangen. We merken dat teams zoekend zijn, dat er frustraties ontstaan. We willen verder. Maar hoe?”

Onze ervaring is dat dit geen uitzonderlijke situatie is. Het hoort bij de ontwikkelfase waarin veel organisaties terechtkomen na de eerste stappen naar zelforganisatie. De systemen zijn gebouwd, de rollen gedefinieerd, de lijnen zijn platter. Maar dan komt het echte werk: leren samenwerken in een nieuw systeem.

En dat blijkt niet vanzelf te gaan. Logisch ook. Want het vraagt iets van mensen én van structuren. Het vraagt overtuigingen, vaardigheden, kaders, eigenaarschap, durf. En bovenal: het vraagt tijd en ruimte om te leren en te verbeteren.

Versterk het zelforganiserend vermogen van jouw team!

Wil je dat je team niet alleen praat over verbeteringen, maar ook écht actie onderneemt? Of je nu zelf aan de slag wilt gaan of kiest voor begeleiding van een expert, wij hebben een passend pakket voor jouw behoeften. Met onze verschillende opties begeleid je jouw team stap voor stap naar meer zelfstandigheid, betere samenwerking en concrete resultaten.

    Zelforganisatie groeit van binnenuit – met heldere inzichten en lokale actie

    Bij TeamQ geloven we dat echte ontwikkeling niet van buitenaf wordt opgelegd, maar van binnenuit ontstaat. Niet door grote interventies, maar door samen scherp te kijken: wat speelt er écht, waar hebben mensen behoefte aan, en wat kunnen we vandaag al anders doen?

    Onze Zelforganisatiescan helpt daarbij. Niet als oordeel, maar als hulpmiddel om onder woorden te brengen wat goed gaat en wat schuurt. Zodat teams, leiders en HR samen het gesprek kunnen voeren over wat werkt, wat wringt en waar ruimte ligt voor verbetering.

    Geen opgelegd plan, maar een uitnodiging tot lokale actie. Gericht, concreet en in het ritme van jullie eigen organisatie.

    Drie sporen van ontwikkeling

    De kracht van onze aanpak zit in drie sporen die elkaar versterken:

    1. Inzicht genereren

    Onze Zelforganisatiescan brengt in kaart hoe het systeem werkt voor de mensen die erin opereren. Teams beantwoorden vragen over thema’s als:

    • Duidelijkheid over rollen en verantwoordelijkheden
    • Ruimte om te beslissen en eigenaarschap te nemen
    • Kaders, mandaat en afstemming
    • Samenwerking, feedback en teamcultuur

    En dat levert vaak een confronterend en tegelijk verhelderend beeld op. Niet alleen voor teams, maar ook voor leiders en HR.

    2. Dialoog op gang brengen

    Met alleen data kom je er niet. Het gaat erom dat mensen in gesprek gaan.

    We moedigen teams aan om zélf hun resultaten te bekijken, te bespreken wat ze herkennen, en samen te bepalen: wat willen we hiermee doen? Dat levert openheid op. Samenhang. Eigentijdse verantwoordelijkheid.

    Tegelijk bekijken leiders de patronen in de organisatiebreedte. Waar lopen meerdere teams tegenaan? Wat vraagt dit van ons als leiders, op afstand? En HR speelt een verbindende rol: welke thema’s vragen organisatiebrede aandacht, welke ondersteuning moeten we ontwikkelen?

    3. Kortcyclisch experimenteren

    Misschien wel het belangrijkste onderdeel: de ontwikkeling begint pas echt als mensen gaan uitproberen wat werkt.

    Een team dat vastloopt in besluitvorming besluit om te experimenteren met rolmandaat:

    “We maken per rol inzichtelijk wie waarover beslist, en we proberen dat een maand uit. Daarna evalueren we: is dit duidelijker, sneller, prettiger?”

    Een groep leidinggevenden merkt dat teams meer behoefte hebben aan kaders, maar niemand weet precies welke. Ze starten een reeks korte interviews met teams:

    “Wat bedoel je precies met ‘meer kaders’? Wat heb je nodig?”
    Op basis van die input formuleren ze een paar nieuwe afspraken, en testen die in de praktijk.

    HR-medewerkers merken dat veel teams worstelen met eigenaarschap. Ze zetten intervisies op waarin teams met elkaar in gesprek gaan over wat eigenaarschap betekent in hun context – en waar dat botst of juist goed gaat.

    Kleine stappen. Gericht leren. Kortcyclisch verbeteren. En dat op alle niveaus.

    Lees meer over de TeamQ Methode: De manier waarmee wij de PDCA cirkel voor teamontwikkeling praktisch en concreet maken

    Zelforganisatie is geen blauwdruk

    Een belangrijk uitgangspunt in ons werk is dat zelforganisatie er in elke organisatie anders uitziet.
    Wat het in de ene organisatie moet opleveren, is in een andere context juist niet wenselijk. Sommige organisaties willen wendbaarder worden. Andere zoeken meer eigenaarschap bij medewerkers. Weer anderen willen bureaucratie doorbreken.

    Daarom maken wij de Zelforganisatiescan altijd op maat. We zorgen dat de vragen passen bij jullie manier van werken. Zodat mensen zeggen:

    “Ja, dit gaat over ons. Dit herkennen we. Hier kunnen we wat mee.”

    Wat levert het op?

    Wat we terugkrijgen van organisaties die hiermee werken:

    • Teams raken beter afgestemd. Er is meer helderheid, meer eigenaarschap, minder ruis.

    • Leiderschap op afstand krijgt richting. Leiders weten beter waar ze nodig zijn – en waar juist niet.

    • HR wordt strategisch partner in de ontwikkeling van zelforganisatie. Niet als trainer of toolbeheerder, maar als systeemdenker en facilitator van groei.

    Maar misschien het belangrijkste:
    de organisatie krijgt een ritme van leren en verbeteren.
    Niet meer wachten tot de volgende reorganisatie, maar continu kleine stappen zetten. Dat is duurzame ontwikkeling. 

    Tot slot

    Bij TeamQ geloven we dat je zelforganisatie niet kunt ‘invoeren’, maar wel kunt ontwikkelen. En dat begint met samen kijken:

    • Wat werkt hier al goed?
    • Wat vraagt aandacht?
    • Wat kunnen we proberen om het beter te maken?

    En dat is precies wat onze Zelforganisatiescan in beweging zet. Niet door ons werk te laten doen, maar door teams, leiders en HR zélf in staat te stellen om het goede gesprek te voeren én het juiste experiment te starten.

    Wil je weten wat dit voor jouw organisatie kan betekenen?
    We denken graag met je mee.

    Hoe werkt de inzet van de ZelforganisatieScan

    Basis workflow

    Vragenlijst invullen
    Op het moment dat de scan wordt uitgezet in een team, ontvangt elk teamlid via e-mail een uitnodiging voor het invullen van de vragenlijst.

    Persoonlijk rapport via e-Mail
    Na het invullen ontvangt hij of zij direct een overzicht van de eigen antwoorden in een persoonlijk rapport toegestuurd via e-mail. Handig om je eigen antwoorden later nog terug te kunnen lezen.

    Teamdashboard en Teamrapport
    Elk onderzoek heeft een onderzoeksleider. Dit kunnen bijvoorbeeld de clustermanager of coordinator zijn, de HR Businesspartner en/of de interne ontwikkelcoaches. Deze onderzoeksleider(s) krijgen bij het uitzetten van een onderzoek direct toegang tot een teamdashboard met het onderzoek van dat team. Hier kunnen zij de voortgang van elk onderzoek zelf volgen en de Teamrapportage downloaden.

    Van inzicht naar beweging in gesprek

    Vanuit het teamrapport wordt er in de teams een gesprek gestart over de sterke en te ontwikkel punten van zelforganisatie. Teamleden formuleren samen het verhaal van het team. De informatie uit de teamrapportage biedt een taal en reikt onderwerpen aan waar je het allemaal over kan hebben. De resultaten van het onderzoek geven teamleden inzicht in welke zaken goed op orde zijn (groen), welke wellicht aandacht nodig hebben (oranje) en waar echt werk aan de winkel is (rood). Ook wordt zichtbaar waar teamleden heel verschillend over denken. Juist in het aangaan van de dialoog hierover ontstaat een collectief bewustzijn op wat nodig is om het zelforganiserend vermogen van de teams te versterken.

    Diepgaande analyses voor meer eigenaarschap

    Bij TeamQ kijken we verder dan alleen de cijfers. Naast de stellingen biedt onze ZelforganisatieScan ruimte voor open vragen, waarmee we onderliggende dynamieken binnen teams, units of afdelingen blootleggen. Door de antwoorden op de open vragen te koppelen aan de resultaten van de gesloten vragen, maken we een diepgaande analyse van wat er écht speelt binnen de organisatie.

    Deze aanpak geeft niet alleen inzicht in patronen en specifieke voorbeelden, maar biedt ook praktische adviezen om hierop in te spelen. Wij vertalen deze inzichten naar concrete aanbevelingen voor leiderschap en HR, zodat zij de juiste interventies kunnen inzetten om teams te ondersteunen in hun ontwikkeling. Bovendien leveren we groepsrapportages op, bijvoorbeeld op unit- of afdelingsniveau, waarmee je gericht stappen kunt zetten naar een meer zelforganiserende organisatiecultuur.

    Auteur: Thijs Rijnbergen, MSc

    Auteur: Thijs Rijnbergen, MSc

    Over de auteur

    Thijs Rijnbergen is opgeleid als Organisatiepsycholoog. Hij is gespecialiseerd in het ontwikkelen van zelforganiserende teams en organisaties. 

    Wil jij ook aan de slag met het evalueren en ontwikkelen van zelforganisatie?
    Neem contact op met Thijs en verken de mogelijkheden voor het ontwikkelen van een ZelforganisatieScan op maat voor jouw organisatie.

     

    Misschien vind je dit
    ook interessant:

    ArtikelZelforganisatie

    ZelforganisatieScan Gemeente Katwijk

    Zelforganisatie vraagt om vertrouwen, duidelijke kaders en goede afstemming. Gemeente Katwijk koos ervoor om via de ZelforganisatieScan van TeamQ te onderzoeken hoe teams dit in de praktijk ervaren. De scan helpt om deze thema’s bespreekbaar te maken en gaf richting aan doorontwikkeling van zelforganisatie.

    Samen met TeamQ

    Samen in beweging komen?

    Actuele thema's

    Welk thema speelt er bij jullie?

    Ontdek TeamQ

    TeamQ bekijken?